منظور از شب کاری در قانون اداره کار چیست؟
به استناد ماده 53 قانون کار، ساعت کاری بین ۲۲ شب الی ۶ صبح، شیفت شب یا شب کاری نامیده می‌شود. هرچند شب کاری یا شیفت شب بسته به شرایط نوبت کاری و غیر نوبت کاری دارای مفهوم متفاوتی است. بنابراین تعریف صحیح شیفت‌های کاری در دستگاه حضور و غیاب برای محاسبه دقیق حقوق و مزایای پرسنل شب‌کار از اهمیت بسزایی برخوردار است.
- شب‌کار نوبت کار:
تایم کار در شب کاری در شرایط نوبت کاری(مانند سایر نوبت کاری‌های تعریف شده در قانون کار) 8ساعت و از 10 شب الی 6 صبح بوده که در اصطلاح شب کارنوبتی گفته می‌شود. به دلیل سختی کار در ساعات شب، برای کارگران شب کارنوبتی 5/22 درصد حق شیفت در نظر گرفته شده که در سال 1400حق شیفت برای 30 روز در نوبت کاری شب ، مبلغی معادل 863/۹۷۴/5 ریال است.
- شب‌کار غیر نوبت‌کار
شب‌کار غیر نوبت کار با اصطلاحا شب‌کار معمولی به آن دسته از کارگرانی اطلاق شده که در بازه زمانی 10 شب الی 6 صبح مشغول به کار بوده و غیر نوبت کار هستند. کارگران شب‌کار معمولی مطابق با ماده 58 قانون کار به ازای هر ساعت کار در این بازه زمانی، 35 درصد مزد بیشتر از نسبت به ساعات کاری روزانه دریافت می‌کنند. یکی از مصادیق مهم در مجموعه‌هایی که نوبت‌کاری هستند، تعریف صحیح نوبت‌های کاری در نرم افزار حضور و غیاب آن مجموعه است.
تفاوت شب کاری نوبتی و غیرنوبتی در قانون کار چیست؟
هرچند کار در بازه زمانی 10 شب الی 6 صبح شب کاری نامیده شده اما در صورت گردش ساعات کاری در طول یک ماه، شب‌کار نوبت کار محسوب می‌شود. اگر روزهای کاری کمتر از یک ماه شود شب کاری نوبتی نبوده و حق شیفت در نوبت کاری صبح و شب به فرد تعلق نمی‌گیرد. این مفهوم در ماده 55 قانون کار به این صورت بیان شده است که، نوبت کاری عبارت است از کاری که نوبت‌های آن در صبح، عصر یا شب در طول ماه در گردش است.
اما کارگری با گردش کاری صبح و عصر، مشمول ده درصد فوق العاده نوبت کاری خواهند شد. اما در صورتی که یک ساعت از نوبت کاری عصر آنها در محدوده 10 شب الی 6 صبح قرار گیرد، هیچ تغییری در تعریف گردش کاری او نشده و مشمول فوق العاده ده درصد نمی شود. درحالی که کارگرانی با گردش کار ماهیانه به صورت صبح، عصر و شب، مشمول استفاده از فوق العاده نوبت کاری یا همان حق شیفت نمی‌شوند.
به طور مثال در صورتی که کارگری 17 روز را در نوبت صبح و ۱۵ روز را در نوبت عصر کار کند، به دلیل اینکه گردش کار در 32 روز صورت می‌گیرد، شیفت کاری محسوب نخواهد شد. اما 15 روز نوبت صبح و 15 روز نوبت شب به صورت گردشی جز شیفت کاری محسوب می‌شود. با استناد دوباره به ماده ۵۵ کارگرانی که ۲۴ ساعت کار و ۲۴ ساعت استراحت دارند، مجاز به دریافت فوق العاده نوبت حق نیستند.
جدول فوق العاده نوبت کاری در سال 1400:
شیفت‌های کاری در قوانین اداره کار
مطابق با ماده 56 قانون کار دارای 4 شیفت کاری مجاز بوده که ساعات کاری مجاز تعریف شده برای هر نوبت کاری یک بازه زمانی 8 ساعتی است.
- نوبت کاری صبح و عصر
- نوبت کاری صبح وعصر و شب
- نوبت کاری صبح و شب
- نوبت کاری عصر و شب
شیفت صبح: از ساعت 6 صبح الی 14 بعد از ظهر
شیفت عصر: از ساعت 14 الی 22 شب
شیفت شب: از ساعات 22 شب الی 6 صبح
نحوه محاسبه فوق العاده نوبت کاری در سال 1400:
فرمول محاسبه فوق العاده نوبت کاﺭﯼ صبح ﻭعصر
دستمزد = ساعاﺕ نوبت کاﺭﯼ * 1.1 * حقوق پایه تقسیم بر 220
فرمول محاسبه فوق العاده نوبت کاﺭﯼ صبح ﻭعصر ﻭشب
دستمزد = ساعاﺕ نوبت کاﺭﯼ * 1.15* حقوق پایه تقسیم بر 220
فرمول محاسبه فوق العاده نوبت کاﺭﯼ صبح ﻭشب یا عصر ﻭشب
دستمزد = ساعاﺕ نوبت کاﺭﯼ * 1.225 * حقوق پایه تقسیم بر 220
فرمول محاسبه شب کاری برای کارگران غیر نوبتی در سال 1400:
کارکرد شب‌کاری*100/35* (220/حقوق پایه در حکم) = دستمزد ماهیانه شب‌کاری
مبلغ دستمزد ماهیانه شب‌کاری برای کارگران غیرنوبتی در سال 1400 مبلغ ۲.۹۱۶.۳۳۵ ریال است.
روش محاسبه مرحله به مرحله شب‌کاری کارگران غیرنوبتی:
با توجه به نرخ مصوب مزد ثابت روزانه در سال 1400 ( ۸۸۵،۱۶۵ ریال)
الف : محاسبه مزد ساعتی
مزد ساعتی= ۷.۳۳ ÷ مزد روزانه
۱۲۰.۷۵۹= ۷.۳۳ ÷ ۸۸۵.۱۶۵
ب : محاسبه فوق العاده هر ساعت شب کاری غیرنوبتی
فوق العاده هر ساعت شب کاری= ۰.۳۵ × مزد ساعتی
۴۲.۲۶۶= ۰.۳۵ × ۱۲۰.۷۵۹
ج : محاسبه مجموع ساعات شب‌کاری
اگر ساعات کاری فرد در روز (بجز روزهای تعطیل) از 3 صبح الی 13 باشد، فرد به طور روزانه 3 ساعت شب‌کاری دارد.
ساعت ۶۹ = ۲۳ × ۳
د : محاسبه مبلغ ماهانه فوق العاده شب کاری
مبلغ ماهانه = مزد هر ساعت فوق العاده شب کاری × ساعات شب کاری
۲.۹۱۶.۳۳۵= ۴۲.۲۶۶× 69
آیا کارگران غیرنوبتی برای اضافه کاری در بازه زمانی شب مشمول دریافت اضافه کاری هستند؟
به هر ساعت کار اضافه در ماه (بیش از 220 ساعت موظفی) اضافه کاری گفته می‌شود. مطابق با قوانین اداره کار، هر ساعت کار بیش از موظفی، مشمول دریافت 40 درصد مزد بیش از کار در ساعات کار عادی است.
آیا اضافه کاری در بازه زمانی 10 شب تا 6 صبح، شامل شب‌کاری می‌شود؟
هر میزان کارکرد در محدوده زمانی 10 شب تا 6صبح شب‌کاری محسوب شده و کارکنان علاوه بر دریافت 40 درصد اضافه بر مزد برای ساعات اضافه کاری (در مشاغل غیرنوبتی)، مشمول دریافت 35 درصد مزد برای ساعات شب‌کاری خواهد شد.
مزد شب کاری در روزهای جمعه برای کارگران نوبتی و غیر نوبتی چگونه محاسبه می‌شود؟
مطابق با قوانین اداره کار، کلیه کارگران مشمول یک روز تعطیلی در هفته شده که عموما روز جمعه است. در صورتی که روز تعطیلی یک مجموعه کاری روزی غیر از جمعه در نظر گرفته شود، کارگرانی شب‌کار در جمعه، تنها مزایای جمعه کاری تعلق خواهد گرفت. ( مطالعه مقاله نحوه محاسبه جمعه کاری را به شما پیشنهاد می کنیم)
در صورتی که جمعه روز تعطیلی یک بنگاه کاری بوده، کار در روز جمعه جزء ساعات موظفی کارگر محسوب نشده و صورت تکمیل 220 ساعت موظفی فرد علاوه بر 35 درصد مزد شب‌کاری غیرنوبتی، 40 درصد مزد بیشتر برای اضافه کاری و 40 درصد اضافه تر برای جمعه کاری به آنها تعلق خواهد گرفت. به طور کلی چنانچه روز کاری کارگران نوبتی به روز تعطیل هفتگی (جمعه) مصادف شده، علاوه بر الزام به تعطیل یک روز دیگر در هفته، از مصادیق کار در روز جمعه محسوب خواهد شد. در این صورت این کارگران محق به دریافت 40% فوق العاده بوده و طبق ماده 57 قانون کار برای کارگرانی که در طول ماه به طور نوبتی کار می کنند تا سقف 176 ساعت کار ( در چهار هفته متوالی ) اضافه کاری مفهوم نداشته و در واقع پس از انجام 176 ساعت کار اضافه کاری مصداق پیدا می کند. متذکر می شویم 176 ساعت مذکور در هر مقطع زمانی از چهار هفته متوالی می تواند انجام شود.
در صورتی که در قرارداد کاری کارگران هیچ یک از قوانین مربوط به شب کاری رعایت ذکر نشده، کارگران میتوانند با استناد به قوانین و تبصره های اداره کار در ارتباط با شب‌کاری، به طور قانونی حقوق خود را مطالبه کنند.
مطالعه مقاله جامع محاسبه عیدی و سنوات را به شما پیشنهاد می‌کنم.